Historia Hufca Lubliniec

Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego powołany został rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1927r. Do tego czasu za stowarzyszenia przysposobienia wojskowego uznane były: Związek Strzelecki, Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” i Związek Harcerstwa Polskiego. Na szczeblach wojewódzkich, powiatowych i miejskich tworzono odpowiednie komitety wf i pw. W wojsku do 1929 r. funkcjonowały w ramach dowództw Okręgów Korpusów referaty pw. Od tego roku pojawiły się Urzędy WFiPW na szczeblu OK. Im podporządkowany byli rejonowi komendanci pw (szczebel dywizji), obwodowi (kilka powiatów – rejon pułku), powiatowi komendanci pw.

Powiatowy Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego
na powiat lubliniecki, między innymi płk Milan Marszałek (1931r.)

Podstawową jednostką pw była drużyna (9-17 osób), 2-5 drużyn tworzyło pluton, 3-5 plutonów tworzyło kompanie pw. Wyższych związków nie tworzono.

PUWFiPW prowadził szkolenie pw z grupami społecznymi, które nie były objęte szkoleniem w stowarzyszeniach pw. Szkolenie tego typu prowadzone było także wśród Polonii w USA, Francji, Brazylii. Na terenach szkół tworzono tzw. Hufce szkolne pw. W 1937 roku przysposobienie wojskowe stało się przedmiotem obowiązkowym we wszystkich liceach i na wszystkich uczelniach. Edukacja tego przedmiotu trwała 2 lata.

Materiał  programowy  podzielono na trzy podstawowe działy, a mianowicie: strzelectwo,  walkę i  służbę. W ich ramach przewidywano między innymi: doskonalenie techniki  strzeleckiej, pogłębienie umiejętności właściwego zachowania się na polu walki poprzez gry polowe, ćwiczenia bojowe, terenoznawstwo, topografię. Ponadto zwracano uwagę w programie na obowiązki żołnierza, cechy i cnoty żołnierskie, służbę wojskową wartowniczą, inspekcyjną i porządkową, musztrę, organizację życia obozowego oraz ochronę tajemnic wojskowych.

Furażerka z metalowym znaczkiem PW

Prowadzono szkolenie pw dwóch, a następnie trzech stopni. Trzeci stopień wprowadzono w związku z rozpoczętą organizacja Obrony Narodowej.

Osoby z I stopniem pw miały pierwszeństwo w naborze do szkół podoficerskich, do przepustek w trakcie okresu rekruckiego, urlopów okolicznościowych w celu wzięcia udziału w świętach pw swego macierzystego rejonu.

Posiadacze II stopnia pw wcielani byli do jednostek o trzy miesiące później niż normalny pobór (a więc o trzy miesiące krócej służyli w wojsku).

Prowadzono także pracę z rezerwistami. Największe osiągnięcia w szkoleniach pw miał Związek Strzelecki. Zarówno ze względu na liczbę członków, jak i poziom wyszkolenia. W 1937 r. ZS liczył ponad 500 tys. członków.

W 1936r. powołano dożycia Junackie Hufce pracy, które miały łączyć szkolenie z zakresu przysposobienia wojskowego z likwidacja bezrobocia (głównie na wsi). JHP liczyły około 10-11 tys. członków.

Przysposobienie Wojskowe Kobiet zaczęło działalność w 1929 roku. W lutym 1939r. powołano jako stowarzyszenie Przysposobienie Wojskowe Kobiet. Liczyło około 47 tys. pań. W okresie międzywojennym przeszkolenie przeszło koło miliona kobiet. Odbyło się to w ramach 57 stowarzyszeń, które skupiały również kobiety.

Wielu Harcerzy Hufca Lubliniec, należało do Hufców szkolnych pw działających przy Gimnazjum w Lublińcu. Z danych, które się zachowały - tj z roku 1930/31 do Hufca działającego przy Gimnazjum, składającego się z 33 członków, należeli uczniowie klas od V do VIII, po ukończeniu 16 roku życia. Hufcem opiekowali się oficerowie 74 GPP, w roku 1930/31 byli to major Kościński i p.por Nawara. Z ramienia szkoły opiekunem był pan Marian Wnuk. Ćwiczenia Hufca odbywały się raz w tygodniu. W ramach programu członkowie Hufca uczestniczyli w zajęciach: strzeleckich, ćwiczyli musztrę, szermierkę, rzuty granatem, uczyli się o broni, odbywali zajęcia przeciw-gazowe, a także brali udział w grach sportowych: lekkoatletyce, piłce ręcznej, koszykówce, siatkówce czy palancie.

Poniżej zdjęcia z zajęć przysposobienia wojskowego z udziałem harcerzy Hufca Lubliniec

Co roku, wiosną, organizowane były specjalne całodniowe ćwiczenia Hufca, a często także kilkudniowe biwaki "koncentracyjne". Tak było właśnie w roku 1931, kiedy od 25-27 czerwca członkowie Hufca biwakowali pod opieką profesora Józefa Szelickiego.

Ważnym wydarzeniem w życiu Hufców, a także miasta było Święto Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, które odbywało się w czerwcu. Za przebieg imprezy odpowiedzialny był Powiatowy Komitet P.W. Tak wydarzenie to z 5 czerwca 1930 roku, relacjonuje lokalna gazeta: ", (...) święto to  spotkało się z nadzwyczajnym wprost zrozumieniem mieszkańców. Świadczy o tym choćby pokaźna liczba ufundowanych nagród w liczbie około 80(...). Główne uroczystości rozpoczęły się w czwartek, dnia 29 maja nabożeństwem w kościele parafialnym przy niezwykle licznym udziale środowisk P.W. z całego powiatu. Po nabożeństwie odbyła się imponująca defilada, po czym zgromadzili się uczestnicy zawodów na obiedzie żołnierskim, na którym wicestarosta Adolf Łukowicki wygłosił przemówienie. Od godz. 14 do 17 trwały zawody lekkoatletyczne". W zawodach tych startowali także lublinieccy harcerze -  "Nagrodę przechodnią p. dyr. Rzymełki" zdobył jeden z nich - druh Karol Mikeska z harcerskiej drużyny P.W. 

Stoją od lewej: Alojzy Gajek i Karol Mikeska

Równie uroczyste obchody Święta WFiPW odbyły się rok później - 28 czerwca 1931r.

Zbiórka polowa, przed mszą św, podczas
Święta Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublińcu

Także i tym razem w zawodach zorganizowanych z tej okazji wzięli udział harcerze, członkowie Harcerskiego Klubu Sportowego działającego przy KH Lubliniec, wśród których byli Karol Mikeska i Alojzy Gajek.

Zawody zorganizowane z okazji Święta WFiPW w Lublińcu w 1931r.

Po zawodach odbyło się wręczenie nagród przez wicestarostę dr. Adolfa Łukowieckiego w obecności członków powiatowego komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublińcu, m.in. płk. Miliana Marszałka.

Uroczyste wręczenie nagród
na zdjęciu harcerze hufca: siedzi po lewej stronie obrazu dh Henryk Gaczek
po prawej stronie siedzą: druhowie: Gajek Alojzy, Władysław Wędrychowicz,
nad nimi stoi Karol Mikeska

W latach 30-tych, ze względu na sporą grupę harcerzy lublinieckich w wieku przedpoborowym, utworzono z nich drużynę PW, podległą miejscowej Komendzie PW. W ramach programu Komendy PW odbywały się regularne ćwiczenia wojskowe i harcerska drużyna PW brała w nich udział jako samodzielna jednostka. Startowała także w zawodach urządzanych przez Komendę PW zdobywając w nich liczne nagrody.

Harcerze w maskach przeciwgazowych
5 czerwca 1932r. podczas Święta WFiPW w Lublińcu

Kilku druhów: Mikeska Karol, Myszor Emil, Gaczek Henryk, Gajek Alojzy, Słota Eryk, Władysław Wędrychowicz, uczestniczyło w skoszarowanym, 2 tygodniowym kursie PW w Katowicach i po uzyskaniu pomyślnych wyników egzaminacyjnych skorzystali oni z ustawowej ulgi wojskowej. 

Ćwiczenia z zakresu pw odbywały się także w drużynach harcerskich. Przykładem może być odbywana w ramach Chorągwianych Mistrzostw Sportowych w Brennej w 1936r., konkurencja - marsz w maskach przeciwgazowych, w których drużyna naszego Hufca okazała się być bezkonkurencyjna, zdobywając pierwsze miejsce.

Harcerze często brali udział w organizowanych przez jednostki PW lub Związek Strzelecki - zawodach strzeleckich, w których można było zdobyć - Odznakę Strzelecką. Odznaka ta miała cztery klasy, brązową (III klasa), srebrną (II klasa), złotą (I klasa) i złotą z wieńcem (strzelec wyborowy). Wymogi otrzymania odznaki dokładnie określono. Po zdobyciu na zawodach określonej liczby punktów otrzymywano odznakę, na okres roczny. Dopiero po trzykrotnym osiągnięciu wyniku wymaganego przez limit przewidziany dla danego stopnia odznaki przyznawano ją dożywotnio. Aby zdobyć odznakę wyższej klasy należało wcześniej zdobyć odznakę niższej klasy.

Zawody strzeleckie - na pierwszym planie druh Alojzy Gajek, obok stoi druh Edward Zając

I tak np. w 1933r. podczas zawodów, które odbyły się 8 sierpnia w Lublińcu, "Odznakę Strzelecką III klasy" otrzymał druh Roman Bendnarek, a odnowił druh Alfred Zimmer, zaś "Odznakę Strzelecką II klasy" - zdobył druh Alfons Kapłonek. Dożywotnio "Odznakę Strzelecką II klasy" otrzymali: druh Władysław Wędrychowicz, Ernest Bednarek, Jerzy Dzida, Drysz Józef i Edward Zając.

Opracowane na podstawie:
artykułów ze strony - http://www.jpilsudski.org
Przysposobienie obronne w edukacji szkolnej II Rzeczypospolitej - Beata Urbanowicz
Sprawozdanie z pracy szkoły w roku 1930/1931 - Muzeum Internetowe Pamiątek Historycznych ZS nr 1 w Lublińcu
Wikipedia
Archiwum Państwowe w Katowicach - dokumenty Hufca Lubliniec

Forografie:
Archiwum Hufca ZHP Lubliniec
Zbiory prywatne - Alojzy i Marcin Gajek
Zbiory prywatne - Ludwik Klama i Grażyna Klama - Morgała
Zbiory Narodowe Archiwum Cyfrowe - on line
Zbiory prywatne - Władysław Wędrychowicz